Nộp phí bảo vệ môi trường được xem là trách nhiệm của doanh nghiệp (DN) đối với chất lượng môi trường và cuộc sống của người dân. Việc thu phí bảo vệ môi trường cũng nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường từ nước thải bao gồm để DN tự giảm thiểu ô nhiễm và chi phí cho các hoạt động để cải thiện chất lượng môi trường. Do vậy, từ năm 2003, Chính phủ đã ban hành Nghị định về nộp phí bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, có những DN từ năm 2004 đến nay vẫn không chịu nộp phí này.
Điểm mặt các “đại gia” thiếu nợ
Trường hợp Công ty TNHH Nikkso Việt Nam (KCX Tân Thuận) là một điển hình. Theo Chi cục Bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM, căn cứ theo Nghị định 67 của Chính phủ thì công ty là đối tượng chịu phí bảo vệ môi trường đối với nước thải và có nghĩa vụ nộp phí bảo vệ môi trường từ ngày 1-1-2004. Lượng nước thải trung bình của công ty hơn 11.000m3/quý nhưng bất chấp thông báo thực hiện nghĩa vụ nộp phí nhiều lần của chi cục, cho đến nay công ty vẫn chưa một lần nộp phí bảo vệ môi trường. Gần đây nhất, ngày 13-7 và 3-9, Chi cục bảo vệ môi trường tiếp tục có công văn yêu cầu nhưng công ty vẫn chưa nộp phí.
Một góc Công ty TNHH Việt Hưng. Ảnh: ĐỨC TRÍ
Không dừng lại đó, với các công ty khác như Doanh nghiệp tư nhân Tân Phú Thịnh (Phạm Văn Chiêu, quận Gò Vấp), Công ty TNHH Việt Hưng (KCX Tân Thuận), Công ty TNHH Phan Mười, cơ sở Thiên Ân (huyện Hóc Môn), Công ty TNHH Gỗ Cao Mậu, Công ty TNHH Nam Quang (KCN Tây Bắc - Củ Chi), Công ty TNHH SXTMDV Tường Trung, Công ty TNHH SXTM Nghiệp Hưng (huyện Củ Chi), Công ty TNHH TP Giai Việt (quận 8)… cũng nợ phí bảo vệ môi trường từ năm 2004 đến nay.
Điều đáng nói, những công ty trên có khối lượng nước thải ra môi trường rất lớn khoảng trên 9.000m3/quý và mặc dù đại diện chi cục đã nhiều lần đến làm việc trực tiếp với các công ty để yêu cầu thực hiện nghĩa vụ nộp phí bảo vệ môi trường nhưng cho đến nay các công ty vẫn… làm ngơ.
Lý giải cho sự chậm trễ của mình, nhiều công ty đã lấy lý do chưa hiểu thủ tục kê khai nội phí bảo vệ môi trường nên không nộp. Đơn cử như trường hợp của Doanh nghiệp tư nhân Tân Phú Thịnh. Tổng số tiền mà doanh nghiệp nợ là gần 1 tỷ đồng nhưng đại diện công ty lấy lý do chưa nắm rõ cách kê khai và tính phí bảo vệ môi trường nên chưa nộp. Riêng Công ty TNHH Nikkiso Việt Nam, lãnh đạo công ty cho rằng đã nộp phí duy tu bảo dưỡng cơ sở hạ tầng cho Công ty TNHH Tân Thuận (TTC)!
Dân chịu thiệt, ngân sách thất thu
Ông Nguyễn Minh Hoàng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường cho biết, liên quan đến phí bảo vệ môi trường được chia làm nhiều phần. Theo đó, phí bảo vệ môi trường đối với nước thải sinh hoạt sẽ do Tổng Công ty Cấp nước thành phố và các doanh nghiệp khai thác cung cấp nước sạch thu theo hóa đơn tiền sử dụng nước hàng tháng của các hộ gia đình. UBND xã phường chịu trách nhiệm thu phí đối với các đối tượng tự khai thác nước để sử dụng. Còn Chi cục Bảo vệ môi trường thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các đơn vị liên quan thu các đối tượng là DN.
Trên thực tế, việc thu phí chỉ mới thu đủ ở phí bảo vệ môi trường đối với nước thải sinh hoạt. Người dân không thể không nộp vì nếu không nộp thì công ty cấp nước sẽ áp dụng biện pháp chế tài rất đơn giản là ngưng cấp nước.
Ông Trần Ngọc Định, Phó Phòng thu phí bảo vệ môi trường cho biết, người dân đang phải trả phí bảo vệ môi trường cao hơn DN trong khi đối tượng gây ô nhiễm môi trường nhiều hơn lại chính là DN. Mức phí bảo vệ môi trường mà người dân phải trả là từ 250 đồng/m3 nước (trong định mức 4m3) và từ 400 - 700 đồng/m3 nước (vượt định mức). Còn DN, nếu căn cứ vào mức giá phải trả theo nồng độ các chất ô nhiễm thấp hơn rất nhiều, thậm chí có DN chỉ phải trả khoảng 100 - 200 đồng/m3 nước.
Bất cập của mức phí bảo vệ môi trường còn xảy ra giữa những DN thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường và những DN cố tình không chấp hành.
Đơn cử như những DN có đầu tư hệ thống xử lý nước thải thì chi phí mà họ phải trả cho việc xử lý môi trường bao gồm chi phí xử lý nước thải cộng với phí bảo vệ môi trường phải nộp khoảng hơn 3.000 đồng/m3 nước. Còn với những DN (cùng ngành nghề) không đầu tư hệ thống xử lý nước thải thì mức phí tổng cộng mà họ phải trả chưa tới 1.000 đồng/m3.
Thiếu chế tài, doanh nghiệp “thiếu sợ”
Ông Nguyễn Minh Hoàng khẳng định, sở dĩ tồn tại tình trạng DN cố tình hết lần này đến lần nọ không chịu nộp phí bảo vệ môi trường là do biện pháp chế tài chưa hiệu quả. Bản thân chi cục, các quận huyện đã cử cán bộ đến từng DN, làm việc trực tiếp lãnh đạo nhưng các đơn vị này vẫn không thực hiện nộp phí. Thậm chí, có nhiều lãnh đạo DN né tránh, không tiếp đoàn mà cử nhân viên tiếp. Sau đó lấy lý do là chưa hiểu hình thức kê khai nộp phí để kéo dài thời gian nợ phí bảo vệ môi trường. Biện pháp xử phạt mạnh nhất đang áp dụng với những trường hợp cố tình không đóng phí bảo vệ môi trường đang áp dụng chỉ là xử phạt hành chính. Mức phạt cao nhất cũng chỉ vài triệu đồng – thấp hơn mức phí mà DN phải nộp nên nhiều DN chấp nhận nộp phạt thay vì nộp phí.
Ngoài ra, về phía cơ quan chức năng hiện còn nhiều thiếu sót. Đáng kể nhất là các công cụ phục vụ hỗ trợ công tác thu phí vẫn chưa đầy đủ. Phần mềm về quản lý thu phí chưa được xây dựng. Chi cục cũng chưa được trang bị, xây dựng được hệ thống thông tin, quản lý, theo dõi quá trình thực hiện việc kê khai, nộp phí của DN.
Chính phủ đã ban hành các nghị định, văn bản quy định về việc thu phí bảo vệ môi trường nhưng chính những kẻ hở trong quy định đã và đang tạo cơ hội cho các DN “mua” môi trường với giá rất hời. Kết quả là nhà nước đã và đang phải bù lỗ cho “giá bán” môi trường quá rẻ và người dân phải chịu cảnh sống chung với ô nhiễm lâu dài.
ÁI VÂN - sggp